U psów, podobnie jak o ludzi całe życie podzielone jest na etapy – od poczęcia, okres prenatalny, wczesne i późne dzieciństwo, czas dojrzewania, życie dorosłe i w końcu starość. Każdy z etapów ma wpływ na zachowanie naszego pupila. Aż do końca socjalizacji pierwotnej wszystkie fazy mają jednakową długość niezależnie od rasy oraz wielkości psa. Długość socjalizacji wtórnej różni się nieco w zależności od tego z jaką rasą mamy do czynienia (najkrótszy okres socjalizacji mają owczarki niemieckie, najdłuższy – labradory). Długość życia naszych czworonożnych przyjaciół w dużej mierze zależy od rasy (psy ras dużych i olbrzymich żyją o wiele krócej niz psy ras małych), predyspozycji genetycznych, oraz środowiska w jakim przebywają (jakości żywienia i opieki).

Etapy rozwoju psa

Etap prenatalny

Ciąża suki trwa od 58 do 63 dni. Emocje ciężarnej suczki mają bardzo duży wpływ na temperament szczeniąt –  stres macierzyński wpływa na rozwój mózgu płodu. Może być przyczyną poronienia, porodu przedwczesnego, a także niskiej masy urodzeniowej potomstwa. Bardzo ważny jest również odpowiedni dobór psa i suki w hodowli. Oprócz braku chorób genetycznych oraz odpowiedniego wyglądu liczy się również zrównoważona psychika.

Etap neontalny

Obejmuje okres od urodzenia do 12 dnia życia. Szczeniaki rodzą głuche i ślepe, mają natomiast wykształcony węch, smak, dotyk oraz są wrażliwe na ból i temperaturę. W tym okresie są całkowicie zależne od swojej matki. Pomimo tego, że są głuche, potrafią skowyczeć, aby poinformować o swoim dyskomforcie. Jeżeli w tym okresie temperatura szczenięcia spadnie poniżej krytycznego poziomu, to matka przestaje się nim zajmować. W stymulacji wydalania moczu i kału suka wylizuje ich okolice genitaliów. Do ósmego dnia szczenię próbuje pełzać wykorzystując tylko przednie kończyny, a następnie podnosi się na tylne łapy. Badania wykazały, że wczesna stymulacja neurologiczna wzmacnia układ krążenia oraz układ immunologiczny szczenięcia, zwiększa odporność na stres oraz umiejętność uczenia się. Polega ona na kilkusekundowym unoszeniu i opuszczaniu głowy, dotykaniu opuszek, stymulacji termicznej i przytrzymywania szczenięcia na grzbiecie.

Etap przejściowy

Trwa od 12 do 21 dnia życia. Podczas tego etapu znacznie poprawia się motoryka szczenięcia – potrafi podnieść się już na tylne kończyny, a około 16-17 dnia poruszać się na nich niepewnie. W 9-11 dniu następuje otwarcie oczu, a około 21 dnia otwarcie przewodów słuchowych. W tym czasie szczenie potrafi już samodzielnie wydalać mocz i kał. Około 12 dnia matka odstawia potomstwo od sutka, natomiast od 16 dnia pojawiają się zęby mleczne (szczenię może przyjmować półpłynny pokarm). Od trzeciego tygodnia rozpoczynają się również pierwsze zachowania socjalne – zmiana wokalizacji, rozpoznawanie matki, rodzeństwa,  machanie ogonem czy próby zabawy. Podczas tego etapu szczeniak uczy się również z jaką siłą może podgryzać rodzeństwo, aby nie zrobić im krzywdy. Jeśli przez ten okres szczenię, nie nauczy się ihibicji  gryzienia, będzie miało

potem problemy w kontaktach z innymi psami oraz będzie dotkliwie gryzło ręce i kostki swojego opiekuna. Dlatego bardzo ważne jest zapewnienie mu bliskiego towarzystwa rodzeństwa. W tym czasie szczeniak powinien mieć także kontakt z człowiekiem.

Etap socjalizacji

Socjalizacja pierwotna

Zaczyna się około 21 dnia życia i trwa do siódmego tygodnia. Wszystkie zmysły psa są już gotowe do funkcjonowania, a ruchy coraz bardziej skoordynowane. Szczenię zaczyna machać ogonem oraz bawić się ze swoim rodzeństwem. Pojawiają się też pierwsze elementy zachowań drapieżniczych oraz tworzy niestabilna struktura hierarchii stada. W przypadku dyskomfortu szczenię potrafi już bardzo intensywnie wokalizować. W tym okresie szczenięta opuszczają już legowisko aby załatwiać swoje potrzeby fizjologiczne, matka natomiast przestaje po nich sprzątać.

Etap socjalizacji pierwotnej jest to bardzo ważny okres dla rozwoju stabilnego temperamentu szczenięcia, ponieważ są to ostatnie chwile, kiedy ciekawość świata jest silniejsza niż strach. Niezwykle ważny jest w tym okresie kontakt z człowiekiem, aby zwierzę zaakceptowało go jako partnera socjalnego. Im większa ilość kontaktów z rożnymi ludźmi, tym lepiej. Psy, które mają ograniczony lub sporadyczny kontakt z ludźmi, mogą mieć potem problem z nawiązaniu prawidłowej relacji ze swoim opiekunem.

Socjalizacja wtórna

Jest to okres od siódmego do dwunastego tygodnia. Zbiega się on z chwilą opuszczenia gniazda (badania wykazały, że optymalnym okresem jest wiek 7 tygodni). W tym okresie suka już nie chce karmić szczeniąt, ponieważ ostrymi ząbkami zadają jej ból, częściej i surowiej je karci, a między rodzeństwem zaczynają się zachowania konkurencyjne. Powyżej siódmego tygodnia tendencja do zbliżania się do ludzi oraz poznawania świata maleje, natomiast nasila się lęk przed nieznanym (jego szczyt przypada na dwunasty tydzień).

Ten etap socjalizacji jest to czas na poznawanie innych ludzi, innych psów oraz przedstawicieli innych gatunków zwierząt. Szczenię w tym okresie powinno mieć kontakt z przedstawicielami swojego gatunku, obcymi ludźmi, biegaczami, rowerzystami, ruchem ulicznym czy środkami komunikacji. Od tego jak przebiega socjalizacja, będzie zależało zachowanie psa w dalszych etapach jego życia. Powinna być ona jednak prowadzona bardzo rozważnie, ponieważ jest to okres szczególnej podatności na lęk (kiedy pies w tym czasie się czegoś przestraszy, zapamięta to na długo). Niestety ten ważny etap w życiu psa zbiega się czasem szczepień ochronnych. W trosce o zdrowie swojego pupila właściciele często unikają spacerów, a przez to nieświadomie pozbawiają szczeniaka kontaktów z otaczającym je światem.

Etap młodzieńczy

Rozpoczyna się w 12 tygodniu życia a kończy około 21 tygodnia, kiedy pies zaczyna osiągać dojrzałość płciową (psy ras dużych i olbrzymich dojrzewają znacznie później). W tym okresie znacznie wzrasta koordynacja ruchowa oraz zaczyna się wymiana zębów na stałe. Jest to również najlepszy czas na rozpoczęcie szkolenia z podstawowego posłuszeństwa (w wieku 4 miesięcy mózg niemalże osiąga wielkość docelową).

Okres dorastania jest to często bardzo trudny czas dla właścicieli psów. Z jednej strony zaczyna narastać lęk przed obcymi, z drugiej natomiast wzrasta niezależność psa oraz związana z tym potrzeba włóczęgostwa. Bardzo ważne jest zapewnienie w tym okresie kontaktów z innymi psami, żeby nasz pupil mógł nauczyć się komunikacji oraz rozwiązywania sytuacji konfliktowych. W tym okresie samce zaczynają podnosić nogę podczas oddawania moczu i znaczyć teren oraz wspinać się na swoich opiekunów. Przed ukończeniem dojrzewania zaczyna się okres chuligański – wiele psów zaczyna wtedy głuchnąć na nasze przywołanie oraz wydawane przez nas polecenia. Dlatego  ważnie jest, żeby jeszcze przed tym okresem psiak dobrze przyswoił podstawowe komendy, ponieważ podczas okresu dojrzewania jest to dla niego trudne.

Wiek dojrzały

W zależności od rasy oraz wielkości psy osiągają wiek dojrzały  1-4 lat. Pies osiąga wtedy docelowy rozmiar oraz wygląd. Ma również ukształtowany charakter i stosunkowo trudno jest zmienić wyuczone w okresie szczenięcym nawyki czy nabyte lęki. Dobrze sprawdza się tu powiedzenie „czym skorupka za młodu nasiąknie…”

Starość

Charakteryzuje się zmniejszoną sprawnością fizyczną oraz stopniową utratą wzroku i słuchu. U niektórych psów występuje zespół objawów poznawczych, który charakteryzuje się zapominaniem wcześniej wyuczonych nawyków. Objawy to najczęściej dezorientacja, problemy z równowagą, nierozpoznawanie ludzi i zwierząt, niepokój, agresja, obniżona aktywność czy zaburzenia snu. Jak dotąd nie ustalono dokładnych przyczyn tego problemu, ale wiadomo jest, że u psów będących w dobrej kondycji fizycznej oraz przyjmujących kwasy omega 3 zespól objawów poznawczych nie występuje lub występuje bardzo rzadko.

Wraz ze starością wzrasta ryzyko różnych chorób m.in. nowotworowych. Psy są bardzo trudne w okazywaniu bólu, zwłaszcza jeśli jest to ból przewlekły. Dlatego starszym psom należy co pól roku robić podstawowe badania (choćby morfologię, badania tarczycy, moczu). Współczesna medycyna weterynaryjna pozwala na wsparcie farmakologiczne podczas chorób przewlekłych, ale to właściciel najlepiej zna swojego czworonożnego przyjaciela i to on powinien zadecydować o ewentualnej eutanazji.

 

Kiedy zabieramy psa z hodowli do naszego domu, musimy sobie zdawać sprawę z tego, że to, jaki będzie kiedy dorośnie w dużej mierze zależy od nas.  Hodowca z prawdziwego zdarzenia już od momentu zapłodnienia suczki stara się, aby potomstwo, które urodzi było stabilne psychicznie. Dlatego przed kupnem psa warto zorientować się z jakim hodowcą mamy do czynienia. Czasem już jedna rozmowa telefoniczna wiele wyjaśni. Właściciel hodowli, który nie ma nic do ukrycia, udzieli nam wszelkich informacji na temat rodziców szczeniaka, umożliwi poznanie matki szczeniąt czy pokaże warunki bytowe psiej rodziny.